In dit tweede deel over het ontstaan en de ontwikkeling van de Van Rosendaelstraat tot winkelstraat bespreek ik de vastgoedtransacties van zijn naamgever. * Het derde deel zal gaan over de bebouwing van de straat en de geschiedenis van de middenstand.
Hoewel Van Rosendael met hart en ziel ondernemer moet zijn geweest, haalde hij uit zijn vastgoedaktiviteiten vermoedelijk nog meer spanning, plezier en geld. In zijn ondernemerstijd heeft hij ongetwijfeld tijd geïnvesteerd in de opbouw van een uitgebreid netwerk dat nodig is om op de hoogte te komen van de winstmogelijkheden van aan te schaffen of te verkopen projecten en welke geldschieters hij kon benaderen. Zeker kende hij de bestuurselite uit zijn tijd onder wie bijv. Quack, Graadt van Roggen, Van Nispen. Dat zoon Carel ** van 1899 tot 1906 raadslid was hielp zeker mee. Zelf maakte hij enige tijd deel uit van het bestuur van de Nijmeegse Kamer van Koophandel.
Vanaf 1858 doemt zijn naam op in diverse notarisarchieven ( totaal 89 keer ), de transacties bestaan vooral uit kopen en verkopen van grond en/of huizen, het afsluiten van leningen en hypotheken en het verkrijgen van bouwvergunningen. Wat daarbij opvalt, is hoe vaak hij leent van dames. Behalve van de eerder genoemde Anna Maria van Wijk leent hij in 1887 12.000 gulden van mej. Johanna Theodora Offenberg met als onderpand Hotel Belle Vue aan de Spoorstraat dat hij kennelijk al eerder had gekocht.
In 1890 komt er 8.000 gulden van mevr. Emilie Boudewijns, onderpand is Burchtstraat sectie C nr. 3096, 1894 8.000 gulden van mej. Anna Josephina Fernanda Brücher met als onderpand een huis aan de Berg en Dalschenweg en in hetzelfde jaar van mej. Maria Hubertina Petronella van Swelm 5.000 gulden met als onderpand 2 huizen in de Van Rosendaelstraat en opnieuw van mevr. Boudewijns 5.000 gulden met weer als onderpand 2 huizen in de Van Rosendaelstraat en dan in 1901 12.000 gulden van mej. Anna Henrietta te Gronde. De dames zijn vaak ongehuwd of weduwen, sommige rentenieren.
Ze verdienden goed aan hun leningen, echte zakenvrouwen. Emilie Boudewijns bijv. was zeer actief op de markt van obligatiehypotheken; ze was de weduwe van ene Frederik Hoffman en dreef in Soerabaja “een affaire in Modes en Manufacturen “, ook de dames Van Wijk en Brücher zijn met leningen aan verschillende ondernemers vaak terug te vinden in notarisarchieven.
Ik licht een paar interessante transacties uit Van Rosendaels activiteiten.
1 Op 26-07-1887 verkoopt B.H.F. aan Dirk Hoos, bouwkundige te ’s Gravenhage, percelen bouwgrond aan de Berg en Dalscheweg nl. Hatert sectie A 787, 788, 789, 790, 793, 794, 795, 796 en 792, dit laatste perceel moet over de gehele uitgestrektheid als weg worden gebruikt en moet ook een ‘gemeene ‘ weg blijven. Hoos betaalt 1.190 gulden.’
Op dezelfde datum verleent Hoos in een aparte acte B.H.F. het recht van hypotheek op genoemde percelen tot hoogstens 6000 gulden.
Hoos is vermoedelijk meteen aan het bouwen geslagen want op 17-01-1888 verkopen Willem Elshof, opperwachtmeester, en Dirk Hoos aan B.H.F. twee bouwterreinen Berg en Dalscheweg nr. 787 en 788 met erop gestichte gebouwen , twee bouwterreinen Berg en Dalscheweg met erop gestichte gebouwen nr. 793 en 794 en perceel 792 met recht van weg over de gehele uitgestrektheid.
Vervolgens leent B.H.F. op 18-01-1888 11.000 gulden van het Gesticht Cellesbroederenhuis met als onderpand 4 huizen met tuin aan de Berg en Dalscheweg Hatert sectie A nr. 787, 788,793,794. Verder een bouwterrein nr. 798 en tenslotte 792 met recht van weg.
Perceel 792 moet wel de toekomstige Van Rosendaelstraat zijn want op 21-07-1894 verkoopt hij aan J. Arntz, metselaar, een perceel bouwterrein aan de Van Rosendaelstraat “met recht van waterlozing op de Van Rosendaelstraat kadastraal bekend als Hatert sectie A no. 792 “ ( archief notaris Klaassen )
2 Van Rosendael koopt vaak op veilingen, een mooi voorbeeld is de koop van de Villa Vineta, het latere Oranjehotel, aan het Stationsplein.
Op 08-02-1889 beschrijft notaris Klaassen in een acte de gang van zaken op een veiling om 20.30 uur in de bovenzaal van Café Suisse. De villa wordt verkocht door mej W.C. de Neve, weduwe.
Louis Drukker, koopman te Nijmegen, zet in op 25900 gulden. Zijn tweede inzet op 17-02 is 27.700 gulden. Op 23-02 blijkt dat Drukker niet voor zichzelf de villa voor dat bedrag koopt maar middels een acte van command (de aankoop van een ontroerend goed door een tussenpersoon voor rekening van een derde ), voor B.H.F. van Rosendael, zonder beroep, en C.A.J. van Rosendael, koopman. Dat is niet zoon Carel maar broer Carel.
Het is me niet duidelijk geworden in hoeverre Van Rosendael Hotel Bellevue en het Oranje hotel exploiteerde/verhuurde of beide louter als investering zag om later met winst te kunnen verkopen.
Droomde Van Rosendael misschien ook over een Faberplein in de overtuiging dat de horeca rook naar geld verdienen? Op 01-01-1884 wordt de Naamloze Vennootschap ‘Café Suisse ‘ opgericht met als doel de exploitatie en uitbreiding van het café-restaurant in destijds de Lange Burchtstraat Café Suisse.
Het maatschappelijk kapitaal is 15.000 gulden verdeeld in 60 aandelen van 250 gulden verdeeld over 15 aandeelhouders. B.H.F. neemt 12 aandelen. Mej. Roelofs brengt het pand en het inventaris van café en restaurant in. Het kapitaal kan worden vergroot door uitgifte van aandelen en afsluiten van leningen.
Dat hij goed boerde met zijn investeringen haalde ook de landelijke pers. In het Rotterdamsch Nieuwsblad van 31-08-1886 staat op de voorpagina bij de rubriek Gemengd Nieuws:
Van Rosendaels vastgoednalatenschap
Voor zijn dood moet Van Rosendael nog meemaken dat zijn vrouw en zoon Carel overlijden. Adriana Van Rosendael – Bakkers sterft op 29-10-1901. Haar overlijdensbericht dat Van Rosendael in het Rotterdamsch Nieuwsblad plaatste, doet een geslagen mens vermoeden.
De waarde van zijn bezittingen wordt duidelijk als notaris Hekking in de Gelderlander van 01-01-1908 bekend maakt wat er ten bate van de erven op een veiling is verkocht o.a. twee winkelhuizen aan de Burchtstraat nrs. 31 en 33, het laatste is verhuurd aan Alb. Heijn en verder 3 herenhuizen in de Pater Brugmanstraat nummers 3, 5 en 7 en in de Van Rosendaelstraat de woningen 1, 3, 5, 7, 10, 12, 14, 16, 18, 20 verhuurd aan kruidenier Welling, 22, 24, 34, 36, 38, 40, 42, 44, 46 en 48. Een belangrijk deel van de straat was dus in het bezit van de familie Van Rosendael.
De totale opbrengst bedraagt 89.075 gulden, volgens de CBS- calculator is dat nu 2.416.461 euro.
Opmerkelijk is dat zijn dochter Anna de winkels in de Burchtstraat en in de Van Rosendaelstraat de nrs. 1,3,5,7,18,20,22 en 24 koopt. Zij erft overigens de villa aan de Berg en Dalseweg 47.
Zowel zoon Carel Adrianus Josephus als het echtpaar Van Rosendael – Bakkers zijn begraven op het kerkhof aan de Daalseweg. Gezien het monumentale graf dat B.H.F. voor zijn zoon liet plaatsen, moet diens overlijden zijn vader hard hebben geraakt.
Het graf van de ouders is veel bescheidener van omvang.
Nadere gegevens graven echtpaar: Vak-rij-nr. daa-30-04-09 en zoon: Vak-rij-nr. daa-19-01-02. Het graf van de zoon is een rijksmonument.
* op 27 juli 1955 besloten B&W van Nijmegen de naam te veranderen in Hugo de Grootstraat aangezien “de betekenis van de figuur van Van Rosendael verre in de schaduw staat bij die van Hugo de Groot. “
** zie het boeiende artikel van Laurens A. ten Horn in het Numaga jaarboek 2015 blz. 75 : “ Ut waogetjesfebriek aan de Weurtschenweg “. De kinderwagenfabriek van Carel van Rosendael 1891-1907.
Zie voor het Van Rosendael familie-album: https://www.noviomagus.nl/Kabinetfoto/Rosendael/RosendaelCat.html
Bronnen:
- Regionaal Archief Nijmegen (RAN)
- Rob Essers, Stratenlijst gemeente Nijmegen
- Delpher
Terug naar Straten en straatnamen.