Historische wandeling langs het Romeinse waterleidingtracé
maandag XVII IIX MMIX
De fotograaf en ik hebben heel veel positieve reacties gekregen op het verslag en de foto’s van wandeling nummer 6 en daarom besluiten we snel weer een leuke wandeling te maken. Via een oom (Ome Piet) van mij hoor ik, dat er bij het Gilde iedere eerste en iedere derde donderdag van de maand een wandeling met een Gids langs het vermoedelijke Romeinse Waterleiding tracé wordt gemaakt. De Romeinen hebben in het jaar 70 na Christus een legerplaats gebouwd ter hoogte van waar nu de de Berg en Dalseweg, de Museum Kamstraat, de Ubbergseweg en de Broerweg liggen. De naam van deze castra (legerplaats) van het Tiende Romeinse Legioen met de bijnaam Gemina (tweeling) werd afgekort met LXG. Deze letters zijn later teruggevonden bij opgravingen op dakpannen en tegels. Deze legerplaats moest voorzien worden van water. De Romeinen brachten het water vanuit Beek via Berg en Dal, de Heilige Landstichting en Mariënbosch (het Romeinse Waterleidingtracé) naar de legerplaats. Deze route van het vermoedelijke waterleidingtracé is in 2005 als wandelroute uitgezet ter gelegenheid van het 2000 jaar bestaan van Nijmegen.
Bron: Gids Gilde Nijmegen
Omdat de fotograaf en ik niet op een donderdag mee kunnen gaan lopen, krijg ik van Ome Piet het telefoonnummer van de Gids, Henk van Groenestijn. Henk is direct enthousiast. Hij wil graag met ons de tocht op een andere dag maken. We spreken af maandag 17 augustus om 11 uur (bij de bushalte Val Monte van lijn 8 in Berg en Dal). Een aantal andere wijkcomité leden willen ook graag mee.
Om 10.30 uur verzamelen er zich 8 personen met stevige wandelschoenen en een lunchpakketje bij de bushalte van lijn 8 bij het kerkhof aan de Daalseweg. In de bus zit ook onze Gids Henk. Om 11 uur stappen we uit in Berg en Dal aan de Oude Kleefsebaan en na een korte kennismaking beginnen we aan de wandeling…..
We steken de Oude Kleefsebaan over en lopen Berg en Dal in. Op het uitzichtpunt, tevens startpunt van een wandelroute door de Heerlijkheid Beek, krijgen we van Henk uitleg over de te lopen route. Arme Henk denk ik, hij krijgt onmiddellijk kritische vragen van ons, de kritische wijkcomitéleden, maar hij weet zich prima staande te houden. Met zijn kennis en met het goede gevoel voor humor, redt hij het wel en ik merk dat hij de vragen en opmerkingen zelfs wel leuk vindt. De toon is gezet en ik bedenk opgelucht, dat het wel eens een hele leuk dag zou kunnen worden!
Het is een beetje bewolkt en nevelig en daardoor is het uitzicht op het uitzichtpunt niet optimaal, maar we zien heel in de verte toch het kerkje van Persingen liggen. Ik vraag de fotograaf of hij hier toch een foto van wil maken, want het is een mooi mistig plaatje… ik krijg mijn zin… Henk vindt wel, dat we nog eens terug moeten gaan om een mooie foto bij helder weer te maken. De fotograaf en ik spreken af de wandeling door de Heerlijkheid Beek nog eens te gaan maken.
Na de uitleg gaan we terug naar de Oude Kleefsebaan. We zien bij de Stollenbergweg een bijzonder huis en Henk vertelt, dat dit een origineel vakwerkhuisje is, dat een bouwpakketje was, dat op de witte muren gezet is. Met een twinkeling in zijn ogen zegt Henk ‘dit is weliswaar niet Romeins, maar toch wel leuk om te weten…’ Die opmerking horen we onderweg vaker bij de uitleg over allerlei dingen die niet Romeins zijn maar inderdaad wel erg leuk om te weten. Bij de ondergrondse oversteek voor de padden, bij een wildwissel, bij de ingepakte stam van een Beukenboom en bij een ijzeren paal met de punt in de vorm van een dennenappel.
Op de Oude Kleefsebaan kijken we (vanuit Nijmegen gezien) links van de weg achter de bebouwing naar de Stuwwal daar beneden kwam het water vandaan en rechts van de weg naar het Kerstendal waar het water naar moest. Een van de huizen aan de rechterzijde van de weg aan het Kerstendal heeft ook de naam Kerstendal gekregen. Heel toepasselijk.
Henk heeft een hele kleine schoudertas bij zich en wij blijven ons verbazen waar daar allemaal inzit c.q. uitkomt. Hij heeft onder andere bij zich een stuk van een rode Romeinse dakpan met daarop de letters LXG en zelfs een stukje Romeins cement. We mogen dat allemaal (heel voorzichtig) even vasthouden. Een van ons ( ik noem geen namen) is te enthousiast met het stukje cement en er breekt een klein stukje af. Henk is niet boos ( ik verdenk hem ervan dat hij blij is, omdat de tas nu minder zwaar is!) en degene die het stukje afbrak mag het stukje houden. Ik krijg het stukje als inspiratiebron bij het schrijven.
We kunnen niet helemaal dóór het Kerstendal heen lopen, want het grootste deel van het Kerstendal is particulier bezit en dat deel is niet toegankelijk, het is met een hekwerk omgeven. De fotograaf loopt zich helemaal uit te leven. Hij gaat de paden af om prachtige plaatjes te schieten. Ik zie pas later op de foto’s wat hij allemaal gezien heeft. Bijzondere plaatjes van de steile hellingen, de mooie bomen, zelfs een kikkertje en heel bijzondere varens die alleen op leemgrond groeien.
Vanuit het Kerstendal lopen we terug naar de bebouwing in Berg en Dal en daar zien we de watertoren en (vogel) huizen.
Vanuit de bebouwing lopen we door het bos naar de Meerwijkselaan waar de fotograaf een paar prachtige foto’s maakt van het geweldige uitzicht ….
Inmiddels is het bijna 13.00 uur en is het tijd voor de lunch. Henk weet een prachtig plekje: een bijzondere bank waarop voor ons allemaal een zitplaatsje is. Tijdens de lunch hoor ik mijn medewandelaars gesprekken voeren over onze wandeling, het gebied waar we lopen en de Romeinen. Ik luister mee. Als ik aan de Romeinen denk, dan zie ik de soldaten van het Romeinse legioen voor me zoals ik dat gezien heb in de strips van Asterix en Obelix. In gedachten zie ik die Romeinse soldaten in de bossen om mij heen sjouwen met allerlei materialen. Ze graven geulen en bouwen dijken. Ze leggen het Waterleidingtracé aan. Wat een zwaar werk moet dat geweest zijn.
Iemand, ik weet niet wie, begint over een liedje voor onze wandeling. Tja, we komen al snel op ‘Twee emmertjes water halen’. Gelukkig hebben we een lerares klassieke talen bij ons en we vragen haar het liedje voor ons in het Latijn te vertalen, maar ze zegt heel laf dat ze vakantie heeft. Uiteindelijk krijg ik toch de volgende dag per mail de tekst:
duas situlas aquae exhaurire
puellae in sculponeis
pueri in crure ligneo
non tibi licet ire per viam meam
Tja inderdaad rare jongens (en meisjes) die Wijkcomité leden….
Na een kwartiertje pauze geeft Henk aan dat we weer gaan lopen. We volgen keurig onze gids en klimmen vanuit de Meerwijkselaan richting het Louisedal. Daar staat een groot informatiebord. Het is de bedoeling, dat er langs deze wandelroute meer van deze informatie borden over het Romeinse waterleidingtracé komen te staan.
Vanuit het Louisedal lopen we, klimmend en afdalend over de Cortendijk en Swartendijk naar Sophiaweg en het Mariënbosch. Onderweg vertelt Henk ons weer allerlei verhalen en anekdotes. Voor die verhalen moet je zelf met de gidsen mee op pad, want die verhalen wil en kan ik hier niet vertellen. Het is absoluut de moeite waard om een keertje mee te gaan!
Ik zal één verhaal door vertellen. De Swartendijk is door de Romeinen als dijk aangelegd en je kunt die dijk heel goed zien liggen door het bos en de particuliere tuinen bij de Heilige Landstichting. Een van de tuinmannen van die particuliere tuinen vond het echter bijzonder vervelend, dat hij iedere keer weer met zijn kruiwagen en andere materialen over de dijk omhoog en omlaag moest. Dus vroeg hij toestemming aan de vrouw des huizes om die bult te mogen weggraven. De vrouw des huizes wist toen nog niet dat dat een door de Romeinen aangelegde dijk was en zij gaf de tuinman toestemming om de bult in de tuin weg te graven. Je kunt de door de tuinman gemaakte onderbreking in de Swartendijk goed zien. De eigenaresse schijnt te betreuren, dat ze ooit toestemming heeft gegeven nu ze weet wat ze heeft laten weggraven…
Vanuit Marienbosch lopen we richting Kwakkenbergweg en komen we langs het terrein van de voormalige stadscamping de Kwakkenberg. Het terrein is terug gegeven aan de natuur. Het ziet er mooi en groen uit.
We steken de Kwakkenbergweg over en lopen via de Broerdijk naar de Broerweg. Onderweg laat Henk ons het hoogte verschil zien aan de voor- en de achterzijde van de panden. De begane grond ligt aan de voorkant van de huizen op gelijke hoogte met de straat, maar aan de achterkant ligt diezelfde begane grond een verdieping hoger.
Op de Broerweg wijst Henk ons in de eerste zijstraat rechts aan, dat in het wegdek grijze stroken zijn aangebracht; de contouren van de locatie van de Romeinse halfoverdekte marktplaats.
Aan het einde van de Broerweg naast de Beekmandalseweg wordt nu aan de Ubbergseveldweg een appartementencomplex Porta Romana gebouwd. In het midden van deze plek lag een stenen waterput: het eindpunt van het Romeinse waterleidingtracé in het legerkamp. De put was ook een soort van ontmoetingsplek voor de Romeinen. Die waterput is in verband met de bouw weggehaald en ergens zorgvuldig opgeslagen. De put moet weer terugkomen in de tuin van het appartementencomplex. Henk vertelt dat het Gilde graag zou zien, dat de put dan weer voor iedereen te bereiken en te bekijken is. Het zou ook een geweldig eindpunt van de wandeling zijn.
Op de ideale plek van de waterput eindigt onze wandeling. Het is inmiddels 15.00 uur geweest. De wandeling heeft ruim één uur te lang geduurd, maar ik hoor niemand klagen. We kopen bij Henk allemaal een gidsje van de wandeling en nemen afscheid. We bedanken Henk uitvoerig voor zijn uitleg en zijn prachtige (soms wel en soms niet) Romeinse verhalen. We zijn het helemaal met elkaar eens, hij heeft het echt hartstikke leuk gedaan!
Wij lopen zonder enige omweg naar onze basis: het terras van Café Trianon. Onder het genot van een drankje en een hapje genieten we na en besluiten we dat ik vanavond nog even en een flesje wijn bij Henk ga afgeven. Als ik Henk en zijn vrouw de flessen overhandig zeg ik: ‘dit is weliswaar niet Romeins, maar wel lekker’!
